Antwerpen x
Geschiedenis
Het Fort Van Oelegem speelde een belangrijke rol in de verdediging van Antwerpen tijdens de Wereldoorlogen. Op deze pagina lees je meer over deze geschiedenis van Fort Oelegem in de periode van WOII: van de eerste bevrijding van Antwerpen tot het einde van de Oorlog.
De bevrijding en eerste V-bommen
Met de bevrijding van Antwerpen op 4 september 1944 eindigde na vier lange jaren de Duitse bezetting. Het leek het einde van een donkere tijd en er barstte dan ook een volksfeest los. Niemand kon echter bedenken wat voor donkere wolken nadien nog over Antwerpen zouden drijven.
Doordat de Franse havens zwaar beschadigd waren of nog steeds bezet werden door de Duitsers, kenden de lange bevoorradingslijnen van de geallieerden zware problemen. Dankzij het verzet kwam de Antwerpse haven echter ongeschonden in hun handen. De haven vormde zo een belangrijk steunpunt voor de bevrijding van de rest van Europa. Wel moest de monding van de Schelde nog veroverd worden, wat resulteerde in zware gevechten die vandaag bij het grote publiek nog steeds onbekend zijn.
De bevolking paste zich gaandeweg aan hun herwonnen vrijheid aan, maar aan die relatieve rust kwam abrupt een einde toen op 13 oktober 1944 in de Schildersstraat de eerste van vele Duitse V-bommen op Antwerpen neerkwam. Antwerpen werd zo een echt doelwit en de vreugde van de bevrijding sloeg al snel om in angst. De Duitsers bestookten Antwerpen en zijn haven met honderden V1 en V2-bommen om zo de aanvoer van materiaal te verhinderen. De omvang van de aanval maakte duidelijk dat het menens was voor het Duitse opperbevel.
Het geallieerde antwoord
Het geallieerde antwoord liet gelukkig niet lang op zich wachten. Kort na de bevrijding plaatsten de Britten radarposten, zoeklichten en afweergeschut. Op 15 oktober vroegen ze aan de Amerikaanse legerleiding bijkomende versterking. Naast het leveren van versterking, namen zij met generaal C.H. Armstrong ook de leiding over. Zo werd op 19 oktober operatie Antwerp X geboren.
Deze operatie in Oelegem speelde een belangrijke rol in de verdediging van de belangrijke haven als toegangspoort naar Europa. Armstrong liet op 22,5 km rond Antwerpen een eerste verdedigingsgordel van luchtafweer plaatsen. Op 16 km daarvan kwam dan een tweede gordel. Deze batterijen deden een beroep op waarnemers en radarposten die zich kilometers oostwaarts bevonden om hen te waarschuwen.
Om een V1-bom neer te halen hadden ze ongeveer 8 minuten. Elke seconde telde. Wanneer zo’n bom binnen bereik kwam, werd luchtafweer of een jachtvliegtuig ingezet om deze te onderscheppen. Er zijn verhalen over geallieerde vliegtuigen die te maken kregen met geblokkeerde machinegeweren en daarom naast de V1-bom vlogen om deze met een tik van hun vleugel van het doel te doen afwijken.
Een succesvolle operatie?
De V2 daartegen was eerder een voorloper van de moderne intercontinentale raket en werd vanop een platform afgevuurd. Dit was een echte raket die zich sneller dan het geluid verplaatste en in een boog in de stratosfeer omhoog vloog om dan direct naar beneden op het doel terecht te komen. Deze vlucht zorgde ervoor dat een V2 niet via radar of observatie waargenomen kon worden en dus onmogelijk te onderscheppen was. Een V2 veroorzaakte een plotse inslag zonder waarschuwing en gaf de bevolking aanhoudende terreur en spanning. Ze konden geen waarschuwing krijgen en daarom kon elk moment ook je laatste zijn.
De V2 daartegen was eerder een voorloper van de moderne intercontinentale raket en werd vanop een platform afgevuurd. Dit was een echte raket die zich sneller dan het geluid verplaatste en in een boog in de stratosfeer omhoog vloog om dan direct naar beneden op het doel terecht te komen. Deze vlucht zorgde ervoor dat een V2 niet via radar of observatie waargenomen kon worden en dus onmogelijk te onderscheppen was. Een V2 veroorzaakte een plotse inslag zonder waarschuwing en gaf de bevolking aanhoudende terreur en spanning. Ze konden geen waarschuwing krijgen en daarom kon elk moment ook je laatste zijn.
Het fort en Oelegem
Kort na de bevrijding werden de Duitsers die het fort gebruikten als depot, vervangen door voornamelijk Amerikanen met bijhorende uitrusting. Zij gebruikten het fort als operationeel hoofdkwartier voor alle luchtafweer dat in Oelegem en de wijde omgeving stond. Ook voor de lokale bevolking bracht de Amerikaanse aanwezigheid een openbaring, aangezien het voor vele van hen de eerste ontmoeting was met Afrikaans-Amerikanen en de ‘American way of life’ met Coca-Cola, kauwgom en een voorliefde voor baseball. Van dat laatste zie je ook nu nog de restanten in het fort in de vorm van graffiti.
Natuurlijk heeft ook Oelegem zijn deel aan V-bommen te verwerken gekregen. Aangezien diverse instanties verschillende cijfers geven, is het moeilijk te bepalen hoeveel V-bommen er uiteindelijk op Oelegem gevallen zijn. Volgens gegevens van de veldwachter zijn er 13 V1-bommen en 7 V2-bommen gevallen op Oelegem. Naast de gewoonlijke vernielingen en gewonden zijn er helaas ook 2 dodelijke slachtoffers gevallen als gevolg van deze bombardementen.
Het einde van de oorlog
Op 29 maart 1945 viel de laatste V-bom in België. Enkele maanden later in mei 1945 legde Duitsland zijn wapens neer. Zo kwam een periode van maandelang leven in angst eindelijk ten einde. Inwoners hoefden niet langer te vrezen voor een inslag van een V-bom.
Het arrondissement Antwerpen werd in de periode tussen 7 oktober 1944 en 30 maart 1945 getroffen door maar liefst 2448 V1 en 1262 V2-bommen, waarbij 5574 doden vielen. In totaal maakten 775 van de 9000 op België afgevuurde V-bommen dodelijke slachtoffers. Een triest hoogepunt en de meest dodelijke aanval was ongetwijfeld die van 16 december 1944. Die dag sloeg een V-bom in op een overvolle Cinema Rex en maakte zo 567 dodelijke slachtoffers.
Op de plaats waar op 13 oktober 1944 de eerste V-bom op Antwerpen viel, werd een gedenksteen geplaatst. Deze dient als herinnering aan die tragische eerste inslag en aan alle bominslagen op Antwerpen die nog zouden volgen. De gedenksteen toont de locaties waar de V-bommen gevallen zijn.
Kaart arrondissement Antwerpen
Schaal 1-40000
Een overzicht van alle geregistreerde locaties waar een V1 of een V2-bom terecht kwam in het arrondissement Antwerpen tussen 7 oktober 1944 en 30 maart 1945.
